Squid Game ‘i neden izliyorsunuz? – Çeviri: Yusuf Can
Netflix’in Squid Game dizisinin olağanüstü başarısı, kaç kişinin kapitalizmin yarattığı sefaletin tasviri ile ilişki kurabildiğini ve ne kadar çok insanın bu sefaletten kaçmanın bir yolu olmadığını hissettiğini gösteriyor.
Francesca Newton’un Jacobin’deki yazısının Türkçe çevirisidir.
Temmuz ayı sonunda, Birleşik Krallık’ta toplam özel borç, bir önceki yıla göre 62,9 milyar sterlin artarak 1,741,7 milyar sterline ulaştı. Ortalama bir yetişkinin 32.931 sterlin borcu var ve Universal Credit’te yaklaşan kesintiler ve yüksek sayıdaki işten çıkarmalar, bu miktarın daha da yükselmesine yol açacak gibi gözüküyor. Üç ay sonra, Güney Kore dizisi Squid Game, ilk dört haftasında dünya çapında 111 milyondan fazla izlenerek Netflix’in şimdiye kadarki en başarılı dizi lansmanı oldu. Diğer popüler distopik kurguların aksine, Squid Game’in karakterleri alternatif bir evrenin, yakın geleceğin veya başka bir gezegenin sakinleri değil. Şovun kibrini oluşturan korku, bir felaketten sonra ya da krizlerin daha da ilerlemesine izin vermemiz halinde ortaya çıkabilecek hayali bir dünya değil. Squid Game’in distopyası içinde bulunduğumuz dünyanın bizzat kendisi.
Dizideki tarihi, kültürel ve ekonomik unsurlar, senaryonun gidişatını – geçmişi, vahşeti örtbas eden statüko tarafından yaralanmış ve şu anda hane halkının dünyadaki en yüksek kişisel borç oranlarından biriyle karşı karşıya olan – Güney Kore’ye özgü kılarken – dizinin küresel başarısı, bu distopyanın daha uzaklarda da yankılandığını gösteriyor. En azından, İngiltere’de yankılandığını ortaya koyabiliyoruz.
Squid Game’in ilk bölümünde ana kahraman Gi-hun, kızına doğum gününde bir hediye almak için parayı bulmakta zorlanır. Yıllarca süren işsizliğin ve kumar bağımlılığının borçları altında ezilen Gi-Hun yaşlı, hasta annesinin iyi niyetine güvenir. Daha sonra, Gi-hun’un bir grevden sonra işini kaybettiğini ve fabrikasındaki işgalin polis tarafından şiddetle kırıldığını ve yine polisin Gi-hun’un önünde meslektaşını öldüresiye dövdüğünü öğreniyoruz – Hikaye, 2009’daki Ssangyong Motor grevini örnek alıyor. Yani, çok fazla sosyal gerçekçilik.
Ancak işler çok geçmeden garip bir hal alır. Anlık bir şans eseri, hepsi benzer şekillerde borç içinde olan Gi-hun ve diğer 455 kişiye, toplam 45.6 milyar Güney Kore wonu veya yaklaşık 28 milyon sterlinlik bir ödül için bir dizi çocuk oyununda rekabet etme şansı sunuluyor. Ama kritik bir detay vardır: Kaybedenler vurulacak.
Vurulma ihtimalini keşfettikten sonra dehşete düşen oyuncular, oyunu bitirmek yönünde oy kullanırlar. Ancak, çok zaman geçmeden, dışarıdaki hayatın gerçekleriyle karşılaşırlar: kendilerini polisten kaçarken, tıbbi faturalarla mücadele ederken veya maaşlarını ödemeyi reddeden işverenler tarafından istismara uğrarken bulurlar. Bu oyunun, günlük yaşamlarında oynanan oyundan daha acımasız olmadığına karar verirler.
Daha sonra, turnuvanın, İngilizce konuşan bir grup “VIP”in eğlencesi için yayınlandığını öğreniyoruz. Sondan bir önceki oyun yaklaşırken, bu VIP’ler oyunun doruğuna bizzat tanık olmak için gözlerden uzak bir adaya giderler; tüten ceketler içinde kanepelere yaslanırlar, İskoç viskisi içerler, seks şakaları yaparlar ve yarı ilgiyle favori oyuncularından hangisinin hayatta kalacağını merak ederler.
Squid Game genel olarak kapitalizm için bir alegori olarak tanımlandı, ancak bu maskeli VIP’ler, dizinin kapitalizmin spesifik bir türüne atıfta bulunduğunu işaret ediyor. VIP’lerin temsil ettiği kişiler, yalnızca emeğimizin katma değerine el koyan kapitalistler değil; tamamen hegemonik bir küresel sistemin mümkün kıldığı bir gaddarlığı canlandıran sadistler – kendine güvenen, meydan okumaya karşı o kadar bağışık ki artık rol yapmak zorunda olmayan bir kapitalizm. Oyunun kendisi bir sır olabilir, ancak dış dünyanın eşdeğer vahşeti bir sır değil.
Bu hegemonyanın bir kısmı anonimlik yoluyla sağlanır. Örneğin, Suzanne Collins’in Açlık Oyunları gibi bir kurgudaki karşılaştırılabilir vahşet, bir kontrol mekanizması olarak kitlelere yayınlanırken, Squid Game kapalı kapılar ardında oynanır. Bunun anlamı, gerçek dünyada kontrole çok az ihtiyaç duyulmasıdır: Squid Game oyuncuları, alternatif görmedikleri için, VIP’lerin yararlandığı sistemi zaten kanıksamışlardır.
Squid Game’de anonimlik, hegemonyayı pekiştirmek maksadıyla araçsallaştırılır. Amaç, gidişatın kısıtlı bir grubun elde ettiği fayda dolayısıyla değil, bu gidşata mecbur olundğu ve başka bir yol olmadığı inancını sürdürmektir. Turnuvanın organizatörüne karşı final maçında ne bahse girmek istediği sorulduğunda, Gi-hun haklı olarak, “Fark etmez. Ne de olsa istediğin her şeyi benden alabilirsin.” Şekilde cevap verir.
Bu replik – eşit oyun alanı serabının reddi – oyuncuların gösteri boyunca sürdürdüğü tutumun tümünü temsil etmiyor. Turnuvanın maskeli asıl karakter, her bir oyunun dış dünyada değerli başarıyı engelleyen önyargılardan arınmış gerçek bir meritokrasiyi temsil ettiği inancını satıyor. Burdaki yalan, oyuncuların birbirlerine karşı oynamadıklarını iddia etmektir: Oyuncular bir sisteme karşı mücadele ediyorlar ve oyun, sistemin lehine tasarlanmış durumda.
Aslında Squid Game, başarı yanılsamasının egemen sınıfın en büyük gaddarlıklarından biri olduğunu savunuyor. Gi-hun’un ilk oyundan önceki deneyimi, çocukluğundaki en iyi arkadaşı ve rakibi Sang-woo’nunkiyle tezat oluşturacak şekilde düşünülmüş. Gi-hun, Sang-woo’nun Seul Ulusal Üniversitesi’nde okumak için yerel kasabayı terk ettiğine ve o zamandan beri lüks iş gezilerinde vakit harcadığını inanıyor. Çok geçmeden Sang-woo’nun çeşitli mali suçlar işledikten ve onu Gi-hun’la karşılaşmasına sebep olan milyonlarca won’luk borç içine düştükten sonra kaçtığını öğreniyoruz.
Birkaç bölüm boyunca, Sang-woo’nun, onun potansiyeline asla sahip olmayan diğer insanlarla birlikte para için oynarken hissettiği kızgınlıktan kaynaklanan ve çözümü imkansız görünen bir acımasızlık ortaya çıkıyor; Öfkesini, saflarına kabul edilmediği elitlerden diğer oyunculara yöneltmek fazlasıyla kolaylaşıyor. Sang-woo diğer oyuncuları öldürürken, gerçek elitler izliyor ve gülüyorlar. 28 milyon sterlinlik ödülün, günümüz zenginlerinin çoğu için olacağı gibi, Squid Game’deki elitler için önemsiz olduğunu varsayabiliriz.
Squid Game’i bu kadar popüler yapan şey, kısmen de olsa, bu anti-kapitalist argümanların – kapitalist gerçekçilik, meritokrasi yanılsaması – yaratıcı bir şekilde ifade edilmesi. Ancak bu popülerlik, şovun algılanışının apolitikleşmesine sebebiyet veren koşulları da yarattı; en kötüsü ise dizideki temaların bireysel “yaşam dersleri” şeklinde yeniden yaratılması oldu.
İşte, bu yeniden yaratma, birçok yönden, Squid Game’in temel tezinin kanıtı oldu: Yoksulluk veya borç gibi bir sorun ne kadar yaygınlaşırsa, bunu deneyimlemenin bizim bireysel hatamız olduğu o kadar çok dillendirilir – ve dahası, bu sorunun çözümü için bireyler olarak yeterli kapasiteye sahip olduğumuz da daha sık dile getirilir. Kapitalizmin mitlerinin büyüsüne kapılmaya devam eden bir toplumda, gerçeklik ile distopya arasındaki çizgi giderek daha da bulanıklaşıyor.
VIP’lerin dünyasının parlak renkli kötülüğü ile ucu ucuna hayatta kalan Gi-hun’un, annesinin ve geri kalan milyonların yaşamının gri sıkıcılığı arasındaki paralelliklerle temsil edilen bu çelişki, gösterinin merkezinde yer alıyor. İşçi örgütlenmesinin, kendimizi bu sefaletten kurtarma çabasının şiddetle bastırılması, milyarderler adına ölümüne oynanan oyunlardan neden daha kabul edilebilir?
Bu da başka bir soruyu akla getiriyor: Bunun gibi oyunlar bizim “normal” kabul ettiğimiz dünyaya ne kadar çabuk dahil edilebilir? Böyle bir şey hayal edilemez görünüyor – ama Squid Game, hayal edilemez görünen şeyin düşündüğümüz kadar uzak olmadığını öne sürüyor.
